Windenergie

Windenergie is een schone technologie uit een onuitputtelijke bron. Veel mensen staan positief tegenover windenergie. Het plaatsen van een grote windmolen roept echter weerstand van omwonenden op.

Begin 2008 stonden er in Nederland ruim 1.850 windturbines op land. Gezamenlijk hebben deze molens een vermogen van ruim 1.630 megawatt (of 1.630 miljoen watt). In 2007 produceerden de turbines produceerden 3,5 miljard kWh groene stroom. De windmolens die nu geplaatst worden, hebben een vermogen van ongeveer 2,5 MW. De grootste turbinetypen produceren tot acht miljoen kWh per jaar, genoeg voor het stroomverbruik van 2.300 huishoudens.
Ons land voorziet met windturbines in ruim drie procent van de elektriciteitsbehoefte. In theorie zou windenergie wel in twintig procent kunnen voorzien. Helaas zijn geschikte plekken soms ‘bezet’ door oude windturbines, maar die worden vervangen. De groei van steden brengt windparken in de verdrukking. Windmolenparken in zee kunnen uitkomst bieden. Momenteel zijn er twee zeeturbineparken in bedrijf: een ligt voor de kust van Egmond aan Zee (36 turbines), de ander ligt voor de kust van IJmuiden (zestig turbines).

Tips windenergie

U kunt het gebruik van windenergie stimuleren door: 
• groene stroom te nemen van een leverancier met een groot aandeel windenergie in de aangeboden ‘groene mix’. GreenChoice, RWE en de Windunie leveren stroom die voor honderd procent van de wind afkomstig is. 
• lid te worden van een windmolencorporatie. U ondersteunt de vereniging en deelt in de winst. 
• als toekomstige omwonenden actief te participeren in de inspraakprocedure, om zo bij te dragen aan een succesvol geplaatste turbine.

Daarom windenergie

Windenergie is een schone technologie. Windturbines wekken groene energie op zonder daarbij schadelijke stoffen uit te stoten. De productie, verwerking en uiteindelijke afvoer van de bouwmaterialen zorgt wel voor uitstoot, maar die zijn erg laag over de gehele levensduur bekeken, vergeleken met andere energietechnologieën. De energie die nodig is voor de bouw van een windturbine, op land of op zee, is in drie tot zes maanden turbinegebruik terugverdiend. Op een levensduur van twintig jaar produceert een windturbine dus tot tachtig keer zoveel energie als nodig is om er één te produceren. De geïnvesteerde energie in de turbine verdient zich aanzienlijk sneller terug dan conventionele energietechnologieën, zoals kernsplitsing, gasgestookte centrales, kolencentrales. Dat komt vooral doordat het voor windenergie niet nodig is om grondstoffen te delven of transporteren. Per opgewekte kWh door windturbines komt er zo’n dertien gram CO2 vrij. Ter vergelijking: energiecentrales die fossiele brandstoffen gebruiken, hebben een CO2-uitstoot van 592 gram per geproduceerde kWh. Windenergie voorkomt dus 578 gram CO2 per kWh. In 2006 werd door windturbines 2,7 miljoen kWh geproduceerd, daarmee werd de uitstoot van 1.581 megaton CO2 vermeden.

De prijs van windenergie

De investeringskosten van een windturbine op land ligt rond 1.200 euro per kW vermogen. Zeventig procent daarvan zijn de kosten van de turbine, de overige dertig procent zijn de kosten van de fundering, de toegangswegen en de bouw ter plekke. Om de turbine draaiende te houden is veel minder geld nodig: slechts 1,7 tot 3,9 procent van het investeringsbedrag. De investeringskosten van een windturbine op zee zijn hoger; zo’n 2.200 euro per kW, afhankelijk van de waterdiepte en de afstand tot de kust. De zeeturbine zelf vormt veertig procent van de investeringskosten. Ook kosten om de windturbine draaiende te houden zijn op zee hoger, vanwege de slechtere bereikbaarheid: tussen vier en 4,4 procent van de investeringskosten. De opwekkingsprijs is het aantal eurocent dat de technologie kost per kWh die het opwekt. Door de verbetering van de techniek en het proces van installeren is de opwekkingsprijs van windenergie de afgelopen jaren sterk gedaald. Inmiddels kost een kWh windenergie op land 8,8 cent en een kWh windenergie op zee 13,7 eurocent. Zowel zeewindenergie als landwindenergie zijn momenteel duurder dan conventionele elektriciteitsopwekking. Ter vergelijking: bij fossiel gestookte energiecentrales en kerncentrales wordt meestal gerekend met een opwekkingsprijs rond de drie à vier cent/kWh. Overigens zijn moderne grote windturbines die gebouwd zijn met een lage rentestand en op een goede windlocatie wel al concurrerend met deze opwekkingsprijs. In de toekomst zal de opwekkingsprijs verder dalen door opschaling van de productie, goedkopere ontwerpen en door de toepassing van nieuwe materialen. 

Overheidssubsidies
De consument betaalt voor een kWh aan groene stroom momenteel een vergelijkbaar bedrag als voor grijze stroom. De overheid geeft namelijk via de Stimuleringsregeling Duurzame Energieproductie subsidies aan de aanbieders van stroom uit windenergie om de kostprijs van windenergie gelijk te houden aan de marktprijs. De overheid investeert op deze manier in een overgang naar andere en meer duurzame vormen van energievoorziening, die na verloop van tijd zonder subsidie moeten kunnen voortbestaan. Daarnaast zijn de subsidiebedragen bedoeld als compensatie van de schade die ontstaat door vervuiling bij gebruik van fossiele energie.

Overlast van turbines

Nieuwe turbines zijn stiller, hebben een antireflecterende laag tegen schittering en staan minimaal viermaal de mastlengte bij huizen. Hierdoor veroorzaken ze minder overlast dan de oude modellen. Toch kan geluid wel een probleem zijn bij turbines. Het meeste geluid is afkomstig van de wieken. De rotorbladen veroorzaken bij het draaien een continu, ruisachtig geluid en elke keer dat een wiek langs de mast komt is er een kort extra geluid. Geluidsoverlast komt vooral ’s nachts voor als het een beetje waait en er weinig omgevingslawaai is. Op honderd meter hoogte kan het ’s nachts waaien, terwijl het op de grond windstil is. Dan is geluid hoorbaar tot op twee kilometer afstand. Vanwege dit probleem worden momenteel nieuwe geluidsnormen voor windmolens opgesteld. Windmolens kunnen ook slagschaduw veroorzaken. Slagschaduw treedt op als de zon laag aan de hemel staat en de turbine tussen een woning en de zon in staat. Door de ronddraaiende wieken kan schaduw als een hinderlijke flikkering worden ervaren. Er zijn strenge regels voor die het probleem van slagschaduw moeten voorkomen. Windturbines domineren het landschap waarin ze staan. Logisch, want moderne turbines, met hun masthoogte van meer dan tachtig meter, steken ver boven de meeste objecten in het landschap uit. Een huis van drie verdiepingen is iets lager dan tien meter en een populier meet zo’n 25 meter. Alleen sommige hoogbouw kan zich meten met de windmolens. Toch blijkt een slanke molen het zicht minder te hinderen dat een gebouw van dezelfde hoogte. Turbines staan vaak in een lijnopstelling, bijvoorbeeld op een dijk, of als groep bij elkaar, hierdoor is het verstorend effect minder.

Natuur
Windturbines kunnen negatieve effecten op de natuur hebben. Vooral vogels hebben er last van. Toch valt het aantal botsingen tussen vogels en turbines mee. Er gaan veel meer vogels dood aan botsingen met gebouwen, hoogspanningskabels of het verkeer dan aan botsingen met turbines. Wel kan de verstoring door windturbines een ingrijpend effect hebben op de vogelpopulatie. Veel broedvogels kennen hun rust- en foerageergebieden zo goed, dat windturbines geen barrière voor hun voedselvluchten zijn; andere soorten vliegen om, dan kan er sprake zijn van verstoring.
De milieubeweging stimuleert het gebruik van windenergie omdat zij van mening is dat windenergie een belangrijke bijdrage kan leveren aan het tegengaan van klimaatverandering, een probleem dat de natuur ernstiger bedreigt dan de turbines. Lees meer over standpunten van verschillende organisaties op Standpunten windenergie.

Plaatsing van windturbines

Aangezien windturbines voor hinder kunnen zorgen is het belangrijk om de plaatsing zorgvuldig af te wegen. Of een turbine geluidsoverlast geeft, slagschaduw genereert of het landschap ontsiert, hangt af van de specifieke omgevingskenmerken, het turbinetype en de exacte plaatsing. Er zijn normen en richtlijnen opgesteld, die de overheid moet toetsen voordat zij een windturbine plaatst. Doorgaans komt de turbine niet dichter bij woningen dan vier maal de mastlengte, om veiligheid te garanderen en overlast te voorkomen. De gemiddelde ashoogte van Nederlandse turbines is 75 meter, dus vaak gaat het om een veiligheidszone van zo’n driehonderd meter tot de turbine. Hogere turbines staan nog verder weg. Door in de planfase zo uitgebreid mogelijk onderzoek te doen naar de plaatsingslocatie is overlast voor omwonenden te voorkomen.

Inspraakprocedure
Burgers kunnen een actieve rol spelen, bijvoorbeeld in een inspraakprocedure; ze kunnen de gemeente stimuleren tot een zorgvuldige procedure. Als er onduidelijkheden of zorgen zijn, kunnen zij de gemeente verzoeken meer duidelijkheid te geven. Computermodellen kunnen voorspellen waar en hoe vaak slagschaduw een probleem kan worden en geluidsoverlast voorkomt. De consequenties voor het uitzicht kunnen in kaart gebracht worden met behulp van grafische softwareprogramma’s waarmee men 3D-plaatjes kan maken van de toekomstige situatie. Een goede inventarisatie in de planfase en goede afspraken, bijvoorbeeld over een stilstandvoorziening bij tijdelijke overlast. Burgers kunnen ook lid worden van een windmolencorporatie. Soms is die mogelijkheid expliciet voor omwonenden, andere initiatieven nodigen ook niet-omwonende particulieren uit. Via het initiatief Meewind kunnen particulieren zelfs investeren in een zeewindpark. Dat kan vanaf duizend euro. Via Zeekracht kunt u voor tien euro lid meehelpen aan het opwekken van zeewindenergie.

Aanbieders van windenergie

Als u gebruik wilt maken van windenergie kunt u een contract voor groene stroom afsluiten. Het kiezen voor groene elektriciteit betekent dat het energiebedrijf verplicht is om de hoeveelheid energie die de consument gebruikt met duurzame bronnen in plaats van fossiele bronnen op te (laten) wekken. Dat kan in Nederland zijn, maar ook in het buitenland (in de praktijk het meest gangbaar). Als genoeg mensen om groene elektriciteit vragen, zal dat op termijn bijdragen aan de ‘vergroening’ van de elektriciteitsvoorziening. Bij het afnemen van groene stroom kunt u kiezen voor een leverancier die relatief veel windenergie in zijn elektriciteit aanbiedt. Er zijn ook leveranciers die stroom aanbieden die geheel uit windenergie bestaat. Dit zijn de Windunie, GreenChoice en RWE.

Meer informatie

Op www.guldenlijn.nl kunt u aangeven of u een windmolen passend vindt voor uw buurt. 
Op www.windenergie.nl geeft Senter Novem informatie over windenergie voor professionals.
Via www.zeekracht.nl kan iedereen voor tien euro mede-eigenaar worden van een zeeturbinepark. Zeekracht wil heel Nederland voorzien van schone energie afkomstig van de Noordzee.